قبل از هر چیز : فست فود چیست ؟
تاریخچه فست فود (fast food) یا غذای آماده، غذایی است که تقریبا به شکل اختصاصی در رستوران‌های فست فود عرضه میشود.
انواع ساندویچ، همبرگر، چیزبرگر و دیگر انواع برگرها، ماهی و میگوی سوخاری، هات‌داگ، فیله استیک گوشت یا مرغ، سیب‌زمینی سرخ کرده، مرغ سوخاری، ناگت مرغ، تاکو (نوعی غذای مکزیکی)، انواع پیتزا و انواع سالاد در فهرست غذای رستوران‌های فست فود به چشم می‌‌خورد. در این رستورانها، غذای از پیش آماده را در مدت کوتاهی بعد از سفارش، به مشتری تحویل میدهند؛ خیلی از این رستورانها، رستوران‌های واقعی نیستند؛ چون جایی برای نشستن و غذا خوردن ندارند؛ از این نظر بیشتر شبیه یک فروشگاه عرضه مواد غذایی هستند.
فست فود به غذاهایی که پخت آنها سریع انجام میشود یا به زبان دیگر غذاهایی که سریع آماده و طبخ میشوند فست‌فود میگویند. فست فود در مورد غذاهای خانگی به کار نمیرود بلکه بیشتر اشاره به غذاهایی میکند که در رستورانها تهیه میشود. انواع ساندویچ، همبرگر، چیزبرگر و دیگر انواع برگرها، ماهی و میگوی سوخاری، هات داگ، فیله استیک گوشت یا مرغ، سیب زمینی سرخ کرده، مرغ سوخاری، ناگت مرغ، تاگو (نوعی غذای مکزیکی) انواع پیتزا و سالاد در فهرست منوی فست فود به چشم می خورد.همچنین اغلب رستوران‌های فست فود بخشی از یک سازمان زنجیره‌ای هستند.
از آنجایی که راه اندازی فروشگاه‌های فست فود نیاز به امکانات چندانی ندارد و فضای بزرگی هم نمی‌خواهد، نمونه‌های شخصی و مستقل آن، مخصوصا در کشورهای درحال توسعه مثل کشور خودمان، رو به افزایش است. در مقابله با موج حملاتی که علیه صنعت فست فود صورت می‌‌گیرد، صاحبان این صنعت پُرسود خیلی سعی کرده‌اند تا عبارت فست فود (fast food) را از ذهن مردم پاک کنند و به جای آن عبارت “رستوران‌های خدمات فوری” را جا بیندازند، اما مردم در سرتاسر دنیا به این نوع غذا میگویند: “فست فود”. امروزه عبارت فست فود تبدیل به نماد زندگی مدرن و ماشینی انسان‌ها شده است. جف آردر می‌‌گوید: ما در زمانه‌‌ای زندگی میکنیم که پیتزا زودتر از نیروی پلیس به خانه‌هایمان می‌‌رسد.
نسل حاضر آمریکا را نسل فست فود می‌نامند، اما برخلاف آنچه فکر میکنیم، عرضه سریع غذاهای حاضر و آماده، پیشینه تاریخی دارد و مختص قرن حاضر نیست.
تاریخچه کلمه فست فود:
تاریخچه فست فود:
فست فود به‌شکل امروزی در هفتم جولای1912 در آمریکا متولد شد. در این روز رستورانی به‌نام «اتومات» در نیویورک افتتاح شد. آنها غذاهای آماده را در محفظه‌های گرم کننده‌ی شیشه‌ای قرار می‌دادند و مشتریان از طریق دستگاه‌‌های سکه‌ای اقدام به خرید آنها می‌کردند. بالای در ورودی رستوران‌های اتومات نوشته بود: «ما کار مادران را کم کرده‌ایم.»
میگویند که همبرگر بین سال‌های ۱۸۸۵ تا ۱۹۰۴ در آمریکا ابداع شده، اما ریشه‌های این خوراک به سمت اقیانوس اطلس باز می‌گردد که پاتریک مک‌دونالد از آن‌جا آمده بود؛ از بندر هامبورگ. جایی که غذایی با نام استیک هامبورگ با گوشت چرخ‌کرده، به‌عنوان یکی از غذاهای مطبوع و البته گران‌قیمت ابداع شده بود، اما در واقع این روس‌ها بودند که این غذای جدید را با عنوان استیک تارتار در سال‌های ابتدایی قرن نوزدهم به بندر هامبورگ آوردند.
اولین fastfood driving:
در سال ۱۹۴۰ سر و کلهٔ «مک‌دونالد» پیدا شد که امروزه نامش مترادف با صنعت فست فود است. برادران مک‌دونالد، دیک و مک، با یک باربکیو شروع کردند. منتها دیگر لازم نبود که مشتریان برای تهیهٔ غذا از خودروی خود پیاده شوند. باربکیوی آنها به اصطلاح حالت driving داشت.
رستوران مک دونالد در روسیه
برادران مک‌دونالد بعد از هشت سال وقتی که دیدند بیشتر سودشان از فروش همبرگر است، رستوران‌شان را سه ماه بستند و وقتی در سال ۱۹۴۸ مجدداً آن را افتتاح کردند، منوی‌شان کوتاه و ساده شده بود: همبرگر، سیب‌زمینی سرخ‌کرده، چند نوع شیک (shake)، قهوه و کوکاکولا که البته همه از قبل آماده و بسته‌بندی شده بودند. دیگر لازم نبود که فروشندگان منتظر سفارش مشتریان بمانند. قیمت هر همبرگر ۱۵ سنت بود که می‌شد نصف قیمت جاهای دیگر. در سال ۱۹۶۱ یکی از کسانی که در کار تهیهٔ انواع شیک بود، امتیاز مک‌دونالد را خرید، نام این شخص «ری کراک» بود و این جمله هم متعلق به اوست: «برای درک زیبایی موجود در گوجه فرنگی داخل یک همبرگر به نوع خاصی از شعور نیاز است». بعد از مک‌دونالد، فست فودهای زنجیره‌ای زیادی ظهور کردند که البته خاستگاه بیشتر آنان ایالات متحده بود. رستوران‌های زنجیره‌ای فست فود، به‌ویژه مک‌دونالد و کی اف سی، در بیشتر کشورهای جهان، نماد جهانی سازی و امپرالیسم آمریکا به حساب می‌آیند و در بیشتر اعتراضات مردمی مورد حمله قرار می‌گیرند. در سال ۲۰۰۵ اهالی کراچی در پی اعتراض به سیاست‌های تفرقه‌افکن آمریکا در پاکستان، به شعبهٔ اصلی رستوران کی اف سی حمله کردند و آن را از بین بردند.
چنگیز خان و پیتزا :
300 سال پیش از میلاد، یک مورخ رومی به نام Marcus Porcius Cato در کتاب خود نوشت: “گردی پهنی از خمیر که با روغن زیتون، سبزی و عسل پوشیده شده و روی سنگ پخته میشود” این نشان می‌دهد که رومی‌ها به پیتزا علاقه داشته‌اند و آن را با فرهنگ غذایی خود سازگار کرده بودند؛ چرا که روغن زیتون در روم بسیار معمول بود. باز هم به شرق می‌رویم؛ قرن ۱۲ میلادی زمانی که چنگیز خان مغول مشغول کشورگشایی‌هایش بود، سربازان مغولی غذای خودشان را به‌صورت گوشت کوبیده همراه خود می‌بردند.
فست فود پیش از میلاد:
سربازان داریوش هم (486-521 پیش از میلاد) نوعی نان پهن را روی سپرهای خود می‌پختند و روی آن را با پنیر و خرما می‌پوشاندند. یونانی‌ها پختن چنین نان‌هایی را از ایرانیان آموختند. این نان از یونان به روم رفت و در جنوب ایتالیا معمول شد.پیتزا از روم به جنوب ایتالیا راه یافت، اما تا مدت‌ها آن را غذای فقیران می‌نامید‌ند. پیتزای مدرن به شکل امروزی در سال 1889 یک آشپز درباری به نام رافائل اسپوزیتو درست شد؛ رافائل اسپوزیتو که در نانوایی در شهر ناپل کار می‌کرد، به فکر درست کردن پیتزای مخصوصی افتاد و آن را به عنوان هدیه برای پادشاه امبرتو و ملکه مارگریتا برد. این پیتزا شکلی بسیار میهن پرستانه داشت و مثل پرچم ایتالیا به رنگ‌های سفید و قرمز و سبز درست شده بود. ملکه از این پیتزا بسیار استقبال کرد و به احترام او نام این پیتزا را مارگریتا (یا همان پیتزای سبزیجات) گذاشتند. این پیتزا استانداردی را تعیین کرد که تا به امروز در سراسر جهان در پیتزاها وجود دارد. تا حدود سال ۱۸۳۰ پیتزاها در دکه های کنار خیابان به فروش می‌رسیدند و اولین پیتزافروشی واقعی به نام آنتیکاپورت آلبا برای اولین بار در ناپل باز شد.
خسرو معتضد معتقد است که ساندویچ خوردن در ایران متداول نبوده، فقط قزاق‌هایى که جلوى در سفارت‌خانه‌ها و اماکن دولتى و خانه‌ی اعیان و اشراف کشیک مى‌داده‌اند، بعد از خوردن آبگوشت ظهر، گوشت و سیب زمینى، نخود و لوبیا، لیموعمانى،گوجه فرنگى و پیاز داخل دیزی را با گوشت‌کوب محکمی کوبیدند و آن را لاى یک نان سنگک دو آتشه‌ی خشخاش زده‌ی بزرگ می‌گذاشتند، قطعات پیاز را هم با سر نیزه ریز می‌کردند و روى گوشت کوبیده می‌ریختند، بعد نان سنگ را به‌صورت لوله‌اى در می‌آوردند با لقمه‌هاى کله گربه‌ای نان و گوشت مزبور را که ادویه و دارچین زیادی هم روی آن ریخته شده بود، مى‌خوردند. اما شاید لقمه‌های نان و پنیر را هم که از قدیم در ایران متداول بوده، بتوان نوعی فست فود نامید.
وقتی سر و کله ی ساندویچ پیدا می شود…
در دوران جنگ جهانی دوم و پس از آن، اولین ساندویچ فروش ها در تهران آغاز به کار کردند و سپس در طول ۱۰ سال در شهرستان ها نیز مغازه هایی این چنینی افتتاح شد. محبوبیت این غذای تازه وارد به حدی رسید که در حدود سال های دهه ۴۰ تعداد کارگران ساندویچ فروشى ها تنها در شهرستان رشت به ۱۶۰۰۰ نفر می رسید. نخستین بار در خیابان استانبول یا استامبول تهران بود که چند مغازه ماهی و ماهی دودی و لوله‌هاى کالباس اقدام به عرضه ی ساندویچ نمودند. نان بولکا، خیارشور حلبى تبریز، کمى کره که نان را به آن آغشته می کردند و چند برگ جعفرى تازه خرد شده، بخشی از این ساندویچ را تشکیل می داد که قیمت آن دانه‌ای پنج قِران بود؛ یکی از این مغازه ها، خزر نام داشت که پس از چهار راه فردوسى-استانبول-نادرى و در پاساژى واقع شده بود و پس از مدتی رستورانی در طبقه ی زیرین آن افتتاح گردید.
از این پس دیگر فست فودها به بخشی از بازار غذایی ایران تبدیل شدند و روز به روز شاهد افزایش تعداد رستوران های این نوع غذاها بودیم. در سال‌هاى اول افراد محترم و آبرومند رفتن به ساندویچ‌فروشى‌ها را دون شأن مى‌دیدند و حداکثر رضایت مى‌دادند به چلوکبابى و چلوخورشتى بروند.
همان طور که در عصر ناصرى نیز رفتن به رستوران و چلوکبابى کارى خلاف آبرو تلقى مى‌شد و مى‌گفتند فلانی سفره درست و حسابى ندارد که به دکه نان و کباب یا دکان چلوکبابى مى‌رود اما کم‌کم رفتن به دکان ساندویچ‌فروشى متداول شد و امروز بسیا‌رى از خانم‌ها و آقایان و جوانان خوردن ساندویچ را بر صرف غذا در خانه ترجیح میدهند.
وقتی پای همبرگر به ایران باز شد!
در تهران طی دو دهه ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ تعداد ساندویچ‌فروشى‌ها از ده‌هزار گذشت. در اوایل دهه ۱۳۴۰، همبرگر وارد بازار غذای ایران شد. تاپس همبرگر در بلوار ناهید، خیابان جردن (آفریقا)، اولین همبرگرها را با بهای سه تومان، عرضه می‌کرد که با یک بطری پنج ریالی نوشابه و یک پاکت سیب‌زمینی به بهای پنج ریال، قیمت کل غذا از ۴۰ ریال بیشتر نبود، وقتی همبرگز تاپس بهای غذای خود را گران کرد و چهل ریال بابت یک همبرگر گرفت، غوغایی در تهران برپا شد. شهرداری دخالت کرد و دستور بازگشت به بهای سابق را داد که صاحب همبرگرفروشی زیر بار نرفت و به جای همبرگر، پیتزا عرضه کرد که گران‌تر بود.
ورود پیتزا به ایران…
در ششم بهمن 1347 شمسی، رضا رئیسی، فارغ‌التحصیل کشاورزی از دانشگاه پلی‌تکنیک ایالت کالیفرنیا در سنت‌لوئیس ابیسپو، اقدام به تاسیس اولین پیتزافروشی ایران به نام پیتزا پنتری در خیابان ویلا نمود و سه نمایندگی نیز در خیابان شاه عباس تهران و مشهد برپا کرد. در آن سه رستوران غذاهایی مانند مرغ در سبد (همین مرغ سوخاری) که با سیب‌زمینی تنوری سرو می‌شد و اغذیه دیگر می‌آوردند. پیتزاها در این رستوران به ابعاد و قیمت های متفاوتی داشتند که بزرگ ترین ۱۸ تومان، متوسط ۱۶ تومان و کوچک ۱۴ تومان قیمت داشت!
به تدریج و از سال ۱۳۳۲ به بعد در سراسر تهران، دکاکین ساندیچ‌فروشی گشایش یافت و ساندیچ‌فروشان علاوه بر کالباس و سوسیس و ژامبون، ساندیچ‌های مانوسی با ذائقه ایرانی مانند کتلت، استیک، سالد اولویه، مغز، مرغ، تخم‌مرغ و کوکوسبزی را عرضه می‌کردند. در دهه‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۵ ساندویچ‌فروشی دیگری در تهران شهرت چشم‌گیری داشت که در ابتدای خیابان لاله‌زار نو، جنب سینما متروپل قرار داشت، در دو دکان، ساندیچ‌های کالباس آن به خوشمزگی و مرغوبیت جنس شهره بود. این ساندیچ‌فروشی «اختیاری» نام داشت و دو برادر ارمنی آن را اداره می‌کردند.
ممنون از شما که مقاله ما را خواندیدو درباره آن نظر دادید.
باتشکر